رهبری

هدف کلی این فصل آشنا نمودن دانشجویان با رهبری بعنوان یکی از وظایف مهم مدیریت و سبک های مختلف آن و نیز یافته های تحقیقی در این زمینه می باشد

تعریف رهبری

رهبری فرآیند نفوذ در دیگران است بطوریکه آنها با اشتیاق و جدّیت جهت دست یابی به اهداف سازمانی تلاش نمایند

ویژگی های رهبر

ابداع گر ، تحول گرا ، تمرکز بر روی افراد ، اعتمادگرا ، دارای دیدگاه وسیع و افق بلند مدت ، علت گرا ، چالش گر ، خود گردان و انجام دهنده کارهای درست

مطالعات کلاسیک رهبری

1- مطالعات رهبری آیوا

2- مطالعات رهبری اوهایو

3- مطالعات میشیگان

مطالعات رهبری آیوا

مطالعاتی که برای نخستین بار در اواخر دهه 1930 در دانشگاه آیوا زیر نظر کرت لوین در مورد پسران ده ساله عضو یک کلوپ سرگرمی انجام گرفت

مطالعات رهبری اوهایو

مطالعاتی است که دانشگاه ایالتی اوهایو در سال 1945 با بهره گیری از یک گروه روان شناس ، جامعه شناس و اقتصاد دان با استفاده از پرسشنامه تشریح رفتار رهبر انجام دادند

مطالعاتی است که پژوهشگران دانشگاه میشیگان ، آزمون هایی را در مورد سرپرستان مختلف یک شرکت بیمه انجام دادند و سبک های رهبری را در بخش های پر بازده و کم بازده مشخص کردند

تئوری های رهبری

1- نگرش خصوصیات فردی

2- تئوریهای گروه و مبادله رهبری

3- تئوری اقتضایی رهبری

4- تئوری مسیر - هدف رهبری

5- نگرش یادگیری اجتماعی

نگرش خصوصیات فردی

این تئوری معتقد است که خصوصیات رهبری کاملاً ذاتی نبوده و اکتسابی می باشند همچنین به لحاظ جسمی نیز ، رهبران اندکی از پیروان خویش با هوشتر و درشت اندام ترند

اعتبار کنونی نگرش خصوصیات فردی

این نگرش هنوز هم اعتبار دارد ولی در حال حاضر بجای تأکید بر روی خصوصیات شخصیتی رهبر ، تأکید بر روی مهارت های شغلی وی می باشد

تئوری گروه و مبادله رهبری

این تئوری معتقد است که باید یک مبادله مثبت بین رهبران و پیروان برای دست یابی به اهداف گروه وجود داشته باشد

تأثیر پیروان بر سبک رهبری

زیر دستان با عملکرد ضعیف خود ، رهبران را وادار به « ساخت دهی » یعنی وظیفه گرایی و با عملکرد خوب خود آنان را به اتخاذ سبک مراعات تشویق می نمایند

مدل مبادله رهبر - عضو

یعنی این که رهبران با فرودستان ، رفتار متفاوتی دارند و آنان را به گروه های « خودی » و « بیگانه » تقسیم و بر همین روال با آنان تعامل می نمایند

تئوری اقتضایی رهبری

این تئوری توسط فرد فیدلر ارائه و رابطه بین سبک رهبری و وضعیت مطلوب را نشان داده و برای هر وضعیت یک سبک رهبری اثر بخش تعیین نمود

متغیرهای موجود در تعیین وضعیت رهبری

1- رابطه رهبر - عضو

2- ساختار وظیفه

3- قدرت مقام رهبر

وضعیت و رهبری اثر بخش

به نظر فیدلر ، در وضعیت های بسیار مطلوب و یا بسیار نا مطلوب ، رهبری وظیفه مدار ( سخت گیر ) اثر بخش تر است و در وضعیت بینابین ، رهبری سهل گیر

وضعیت مطلوب برای رهبری

یعنی این که هر سه بعد رابطه رهبر - عضو ، ساختار وظیفه و قدرت مقام رهبر در حد بالا و برآورده کننده خواسته های رهبر باشند

مهم ترین متغیر در تعیین مطلوبیت وضعیت

از بین سه متغیر رابطه رهبر - عضو ، ساختار وظیفه و قدرت مقام رهبر ، مورد اول ( رابطه رهبر - عضو ) مهم ترین متغیر به شمار می رود

تئوری مسیر - هدف رهبری

علت این نامگذاری توجه ویژه آن بر چگونگی تأثیر گذاری رهبر بر تصور فرودستان نسبت به اهداف کار ، اهداف شخصی و مسیر رسیدن به اهداف می باشد

نمودار مسیر - هدف رهبری

مدیر ”مسیر“ ها را روشن می کند برای رسیدن به اهداف

سبک های عمده رهبری

به تعبیر « هاوس » با توجه به تئوری مسیر - هدف رهبری ، چهار نوع اصلی رهبری عبارتند از :

1- رهبری آمرانه          3- رهبری مشارکتی

2- رهبری حمایتی        4- رهبری پیشرفت مدار

رابطه رهبری آمرانه با وظایف کارکنان

تحقیقات نشان داده که این نوع رهبری در صورت مبهم بودن وظایف باعث رضایت و در صورت مشخص بودن وظایف باعث نارضایتی کارکنان می شود

نگرش یادگیری اجتماعی

این تئوری می تواند مدلی برای تعامل مستمر و دو سویه بین رهبر ( شامل شناخت او ) ، محیط ( شامل پیروان و متغیرهای کلان ) و خود رفتار ایجاد کند

جانشین ها یا خنثی کننده های رهبری

1- خصوصیات کارکنان

2- وظیفه

3- سازمان

اثر خنثی کنندگی خصوصیات کارکنان

برای مثال توانایی ، تجربه و کارآموزی کارکنان باعث می شود که آنان نیازی به رهبری وظیفه مدار نداشته باشند و یا اثر خنثی کنندگی خصوصیات استادان دانشگاه و . . .

اثر خنثی کنندگی وظیفه

وظایفی که بسیار ساختار یافته هستند و بازخور می دهند ، جانشین رهبری وظیفه مدار و وظایفی که رضایت درونی ایجاد می کنند ، مثل تدریس ، به رهبری رابطه مدار نیازی ندارند

اثر خنثی کنندگی سازمان

با توجه به نوع سازمان و متغیرهای خرد و کلان پیرامون آن و نیز سطح بلوغ کارکنان ، محققان به نتایج متفاوتی در این زمینه دست یافته اند

فرق جانشین ها و خنثی کننده های رهبری

بطور کلی « جانشین ها » رفتار رهبر را غیر لازم می نمایند و « خنثی کننده ها » مانع رفتار رهبر در مواقع بخصوصی می شوند